Parafia Św. Jerzego w Rydułtowach

Historia parafii

W „barwnym kobiercu śląskim” ma swoje miejsce nasze miasto – Rydułtowy. To malownicze miasto położone jest w południowej części Górnego Śląska, w granicach powiatu wodzisławskiego i rybnickiego na Płaskowyżu Rybnickim wchodzącym w skład Kotliny Oświęcimsko  – Raciborksiej. Miasto jest ważnym punktem ciągu komunikacyjnego  na trasie Rybnik – Racibórz. Graniczy z Rybnikiem, Pszowem, Radlinem, Kornowace,Lyskami i Gaszowicami. Pierwsza wzmianka o Rydułtowach znajduje się w spisie wsi Księstwa Raciborskiego z XIII stulecia, prowadzonym przez arcybiskupa wrocławskiego[1]. Natomiast pierwsze informacje na temat kościoła w Rydułtowach pochodzą z początków XVI wieku[2].

Budowa kościoła w Rydułtowach związana jest z nazwiskiem niejakiego Zachariasza Cebulka. Klasztor rudzki, którego opatem był  Jan z Hebronu, kupił od księcia Jana za 230 guldenów węgierskich sołectwo szywałdzkie. Świadkiem zakupu był Zachariasz Cebulka, a całe to zdarzenie zostało odnotowane w śląskim kodeksie dyplomatycznym pod datą 13 lipca 1501 r. Uważa się, że inicjatorem budowy kościoła w Rydułtowach  był właśnie owy Zachariasz Cebulka. Świadczyć o tym może napis ,  który do 1861 r. był w kościele ,a  znajdował się na ołtarzu. Brzmiał on następująco: „B.S. A.1604. Huic Loco aderat Zacharrias hic vir invictus – juxta Dei statula – salutis nostrae --- fuit valor --- ---Janek Biela – Matthaeus Krajczy - ”. Niestety nie wiadomo, kim są dwaj pozostali, wymienieni mężczyźni. Napis ten został przetłumaczony przez jednego z rydułtowskich proboszczów w ten sposób: „ Błogosławionemu pozdrowienie roku 1604 na tym miejscu żył Zachariasz, był to mąż nieskazitelny – podług przykazań Bożych – naszego zbawienia --- miał wartość --- Janek Biela --- Mateusz Krajczy ”[3].

 W 1628 r. wybudowano w Rydułtowach nowy, mały kościółek. Za przyjęciem tej daty przemawia znajdujący się obecnie przy kościele krzyż pokutny pochodzący z tego roku oraz namalowany na płótnie obraz                             z wizerunkiem św. Jerzego, który na ramie posiadał wyrytą datę – 1628 r. (obraz zaginął).Ten jak i poprzedni kościół zostały prawdopodobnie rozebrane. Trzeci kościół pod wezwaniem św. Jerzego powstał w 1703 r., a poświęcony został 29 września 1703 r., kiedy to proboszczem był ks. Jan Leopold Iwanowski. Koszt budowy został pokryty z funduszu kościelnego oraz  przez fundatora – ówczesnego właściciela folwarku w Rydułtowach - Ferdynanda de Niewiadomskiego. Kolejnym proboszczem naszej parafii był ks. Jan Franciszek Niemczyk, który posługiwał tu od 1725 do 1735 roku. Następnym był ks. prob. Jerzy Ferdynand Dudacy, który w 1750 r. zainstalował w kościele sześciogłosowe organy – sam pokrył wszystkie koszty związane z tą inwestycją[4]. W latach 1756 – 1778 proboszczami  w Rydułtowach byli: ks. Franciszek Żwiorek (1756 – 1759), ks. Józef de Stillarsky (1759 – 1775) i ks. Wawrzyniec Urbańczyk (1776). Katolicy z naszego miasta od roku 1778 - w początkach urzędowania ks. Józefa Petruska -  zostali przyłączeni do parafii pszowskiej[5]. Drewniany, zbudowany z modrzewia, kościół istniał i służył mieszkańcom Rydułtów do 1897 roku.   W międzyczasie duszpasterzami byli:  ks. Ludwik Joachimsky (1801- 1848) który zakupił m.in. drugi wielki, ciężki dzwon, lany w 1848 roku przez  H.P. Liebolta w Pawłowicach, ks. Paweł Skwara (1848 – 1883). W 1859 roku urzędnicy i robotnicy z kopalni „Leon” sprawili za 120 talarów dla kościoła obraz św. Barbary, malowany przez malarza R. Bradengeiera z Gliwic. Obraz został poświęcony 27 grudnia 1859 roku. Należałoby wspomnieć  o kradzieży, jaka miała miejsce w kościele w 1854 roku.  kiedy to skradziono wszystkie gromnice, część bielizny, a z wielkiego ołtarza Cyborium (obudowę ołtarza, składająca się zazwyczaj z czterech kolumn podtrzymujących baldachim w formie kopuły, ostrosłupa lub innej bardziej złożonej)[6].  W 1873 roku, zaczęto zbierać fundusze na nowy kościół. Oprócz tego posługę pełnili też ks. Augustyn Wollczyk (1883 – 1887) oraz ks. Jan Studzieński (1887 – 1892).

Przeprowadzone w drugiej połowie XIX wieku wielkie konsolidacje w tutejszych kopalniach spowodowały nie tylko wzrost wydobycia węgla ,  ale przede wszystkim wzrost zatrudnienia co przyniosło naszemu miastu nowych obywateli, a to wiązało się z większą ilością wiernych w naszej parafii. Od roku 1893 proboszczem został ks. Paweł Bernert. W 1895 roku rozpoczęto budowę czwartego kościoła wraz z probostwem i budynkami gospodarczymi. Budowniczym kościoła i probostwa był Ludwig Schneider z Raciborza. Obecnie istniejący kościół to murowana neogotycka budowla, zbudowana na 8 filarach. Przed reformą soborową (Sobór watykański II 1962-1965) kościół posiadał 5 ołtarzy: główny – św. Jerzego, po lewej stronie – Najświętszej Maryi Panny i św. Barbary, a po prawej stronie – Jana Nepomucena i św. Józefa. W 1 czerwca 1896 r. dokończono budowę wieży,   6 października zamontowano na niej dwa dzwony, jeden ze starego kościoła  i drugi – nowy, odlany przez C. Loescha w Opolu. Zegar znajdujący się na wieży do dnia dzisiejszego jest darem górników z kopalni „Charlotte”.                   Nowy Kościół został poświęcony 8 grudnia 1896 roku. Autorem wystroju wnętrza kościoła był Józef Kołodziejczyk [7]. Cała ta budowa kosztowała 118 tysięcy marek[8]. Po budowie kościoła nadszedł czas by powiększyć cmentarz. Postanowiono więc na kawałku pola proboszczowskiego urządzić nowy cmentarz (z wybudowaną wcześniej kaplicą w 1897 roku), którego otwarcie nastąpiło w 1902 roku[9].

W 1910 r. ks. proboszcz Bernert zbudował zakład św. Antoniego, gdzie utworzono internat dla dziewcząt[10]. Do dnia dzisiejszego przebywają w nim siostry ze Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP. Działalność sióstr do 1990 r. obejmowała posługę w szpitalu. Dziś siostry prowadzą przedszkole, katechizują dzieci i młodzież, ponadto pomagają w pracy przy parafii pełniąc funkcję  zakrystianki i  kancelistki.

 Ksiądz proboszcz Wojciech Urban (1937 – 1966) przeprowadził remont w kościele oraz nadzorował nową, obecną drogę na cmentarz[11].

Dnia 4 lutego 1945 r. Rydułtowy zostały zbombardowane najprawdopodobniej przez lotnictwo radzieckie. W wyniku tych działań uległ też uszkodzeniu kościół. Bomby spadły m.in. na starą szkołę tzw. „organistówkę” oraz przed główne wejście kościoła[12]. W skutek tych działań zginęło kilu świeckich oraz trzy siostry zakonne.

W pierwszych latach powojennych doszło do zakupu i poświęcenia nowych dzwonów. Uroczystość ich poświęcenia przeprowadzono 31 października 1948 roku, a pierwszy raz zabiły 7 listopada 1948 r.[13].

Ważnym elementem historii rydułtowskiego kościoła była dwuletnia służba jako wikariusza w latach 1953 - 1954 sługi Bożego księdza Franciszka Blachnickiego[14]. To  tutaj był tworzenia się  „Ruchu - Światło-Życie”.  To właśnie z Rydułtów wyruszyła jedna a pierwszych grup ministrantów na rekolekcje zwane wtedy „Oazą Dzieci Bożych”. Odbywały się one w Bibieli w dniach 19 lipca do 1 sierpnia 1954 roku[15].Ksiądz Blachnicki wraz  z ministrantami i miejscową ludnością  w 1953 roku odbudował  tzw. „organistówkę, której nadal tytuł „Domek Maryi”. Natomiast w roku 1954 wybudował bez zezwolenia władz świeckich Grotę ku Czci Niepokalanej Matki Kościoła[16]. Sprawą nielegalnego odbudowania „Domku Maryi”  i wybudowania  Groty Matki Bożej zajął się Wydział do Spraw Wyznań. Ksiądz za niedozwolone wybudowanie kaplicy został obciążony karą 300 złotych. Wydano także nakaz rozbiórki tejże kaplicy[17] , który to nakaz nie został wykonany. Można wywnioskować, że kościół w Rydułtowach był pod szczególną obserwacją władz komunistycznych i służb bezpieczeństwa.

Od roku 1954 do 1957 [18] w kościele przeprowadzono w ramach szkód górniczych  kolejny remont: odnowiono sklepienia, wyremontowano wieżę, wymalowano kościół oraz wbudowano nowe witraże.

Od 1968 do 1970r roku proboszczem był ks. Józef Nowok. W tym też roku posługę rozpoczął  ks. Alojzy Klon (1970 – 1975). Z początkiem lat 70 w ramach tzw. odnowy soborowej [19] zdemontowano wszystkie ołtarze neogotyckie, jak również stacje drogi krzyżowej, a figury pomalowano na biało. Założono nowe tabernakulum i ustanowiono nowe kaplice. Jedną  ( od strony groty ) poświęcono Świętej Rodzinie (aktualnie św. Jerzego), drugą św. Barbarze i św. Florianowi (aktualnie Bożego Miłosierdzia w, której znajdują się relikwie św. Faustyny).

Od 1975 roku proboszczem naszej parafii został ks. Bernard Sodzawiczny, który dokonał wielu innowacji w kościele. W 1980 r.[20] zawieszono w nawach bocznych dwa obrazy: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Barbary. dzieła artysty plastyka prof. Macieja Bieniasza z ASP w Katowicach. W 1981 r. dokonano kolejnych zmian – w prezbiterium umieszczono figurę św. Jerzego, w kaplicach bocznych dwa obrazy: Matki Bożej Nieustającej Pomocy ( od strony groty )
i św. Barbary. W latach 1986 – 1987 pokryto miedzią wieżę kościelną i dach. W 1989 r. podłączono do sieci grzewczej kościół, probostwo i Domek Maryi[21]. Stare organy zastąpiono nowymi, elektronicznymi firmy Ahlbern, które zakupiono w 1992 r. W. 17 września 1993 r. w miejscu tymczasowej figury św. Jerzego umieszczono w prezbiterium płaskorzeźbę polichromowaną miedzią. Projektantem i wykonawcą tego, a także obudowy tabernakulum jest miejscowy artysta P. Krystian Burda. Również w tym samym roku dokonano ekshumacji zwłok ze starego cmentarza parafii św. Jerzego na nowy[22]. W 1996 roku uroczyście obchodzono jubileusz 100 – lecia istnienia kościoła.

W roku 2003 na emeryturę przeszedł ks. prob. Sodzawiczny, a parafię przejął ks. Konrad Opitek, który posługuje tutaj do dnia dzisiejszego. Pierwszym, ważnym obiektem świadczącym o rozwoju naszego  kościoła było utworzenie w 2004r w jednym z dawnych budynków gospodarczych „Oratorium św. Józefa”. Oratorium służy  do organizowania różnych spotkań o charakterze modlitewnym i okolicznościowym. Natomiast od roku 2005 przystąpiono do przywrócenia kościołowi wystroju neogotyckiego . W ciągi pięciu lat dokonano renowacji i rekonstrukcji  XIV stacji drogi krzyżowej i dziesięciu figur świętych. Również w 2005 roku zakupiono nowe organy, gdyż stare w skutek uderzenia piorunu uległy zniszczeniu. W roku 2008 rozpoczęto budowę kaplicy przedpogrzebowej. Rok później ( ukończono kolejną, ważną budowę przy kościele. Dnia 30 sierpnia 2009r odbyło się uroczyste poświęcenie kaplicy przedpogrzebowej pw. Matki Bożej Bolesnej, którego to poświecenia dokonal ks. abp Damian Zimoń.  Wewnątrz kaplicy umieszczono Pietę z roku 1956, która w nieznanych dotąd okolicznościach pojawiła się na terenie parafii. Wcześniej była umieszczona w przedsionku kościoła. Kaplica została wybudowana na terenie dawnego przykościelnego cmentarza, w miejscu, gdzie stały stare drewniane kościoły. W roku 2007 dokonano, w ramach zabezpieczenia kościoła przed wstrząsami górniczymi, ankrowania górnego i dolnego; wykonano opaskę betonową wokół kościoła, wzmocniono okrągłe filary wewnątrz oraz wzmocniono konstrukcję wieży. W czasie trwania tego remontu pomalowano również kościół. W roku 2012 - ponownie w ramach szkód górniczych -   wykonano  posadzkę pływającą, której celem jest zabezpieczenie kościoła przed wstrząsami górniczymi. Samą posadzkę wykonano nawiązując do tej, która była wykonana w 1896 roku. Projektantem posadzki jest arch. P. Marcin Połomski.  Podczas tych prac budowlanych ponownie wymalowano kościół. Wykorzystując ten czas remontu (ze składek parafialnych) ufundowano nowe ławki z drzewa dębowego jak i również 11  żyrandoli   w stylu neogotyckim. Ponadto prezbiterium dostosowano do współczesnych wymogów liturgicznych i umieszczono miejsce przewodniczenia, ambonkę  i ołtarz. Całe prezbiterium zostało tak zaprojektowane, aby w przyszłości można było umieścić ołtarz w stylu neogotyckim nawiązując do poprzedniego ołtarza. Na uwagę zasługuje też fakt, że od roku 2010 do 2012 wykonano nowe ogrodzenie wokół cmentarza wyznaniowego.

opr.  Anna Mrowiec